Sayıştay denetçileri, Soma A.Ş.’nin kamuya 2013 yılında sattığı 2.3 milyon ton kömürün 1.5 milyon tonunu mercek altına aldı. Bunun sadece 768 bin tonunun kömür olduğu, geri kalanın işe yaramadığı açıklandı.

Soma işçileri de olayı doğrulayarak "özel olarak kaya delicilerle çalışıyorduk. Bir üretim bandı boş gittiğinde (Kömür yoksa, taş da mı yok) diye azar işitiyorduk" ifadelerini kullandı.

CHP Manisa Milletvekili ve TBMM Soma Komisyonu Üyesi Özgür Özel ise bu tespitin sonucunda devletin 49 milyon TL’ye kadar zarara uğratılmış olabileceğini ve Soma A.Ş.’ye haksız bir biçimde fazla ödeme yapıldığını iddia etti. Sayıştay raporuna göre Soma A.Ş. 2013 yılında devlete 2.3 milyon ton teslimat yaptı. Sayıştay’ın mercek altına aldığı 1 milyon 549 bin 311 ton karışım yıkamaya verildi. Bundan da sadece 768 bin 791 ton temiz kömür elde edilebildi. Kalan 780 bin 520 ton çöpe gitti.

Hürriyet`ten Hacer Boyacıoğlu`nun haberine göre, Soma A.Ş.’nin anlaşmasına göre, şirketin çıkardığı kömür-taş karışımı kamu tarafından alınıyor ve bu karışım temizleniyor. Çünkü Soma A.Ş.’nin anlaşması tüvenan üretimi kapsıyor.

Tüvenan kömür, bir kömür ocağından tabi olarak çıkarılıp hiçbir işleme tabi tutulmayan ham kömüre deniyor.

CHP Manisa Milletvekili ve TBMM Soma Komisyonu Üyesi Özgür Özel, “Tüvenan normalde daha az üretim yapan küçük madenlere uygulanır. Bu modelde ortalama yüzde 60 kömür, yüzde 40 taş olur. Soma A.Ş.’nin ürettiği 2.3 milyon ton kömürün 1.5 milyon tonu mercek altına alınmış. 800 bin tonunun ne olduğu bilinmiyor. Elde edilen kömür sadece 768 bin 791 ton. Buna göre Soma A.Ş.’de kömür olan kısım yüzde 33’ü aşmamış. Bu kadar düşük rakamlar başka hiçbir yerde yok. Bu rakamlara göre devlet 49 milyon TL’sini taşlara yatırmış” dedi.

SÖZLEŞMEYE UYULMADI

Ege Linyitleri İşletme Müdürlüğü’nün 2013 dönemini inceleyen Sayıştay denetçilerinin raporunda, Soma A.Ş.’ye de bir bölüm ayrıldı. Raporda, rödovans sistemi ile çıkardığı tüm kömürü kamuya satan şirketin, düşük kalorili kömür sattığı vurgusu da yapıldı. Firmanın taahhüt ettiği ve sözleşmede yer alan hükümlere göre, üretilecek kömürün baz kalori değerinin 2.250 kcal/kg olması gerekiyordu. Buna karşın fiili durumda Soma A.Ş.’nin ürettiği kömürün ortalama kalorifik değeri 2.213kcal/kg oldu. Sözleşmeye göre kalorisi 1.800 kcal/kg altında kalan kömürün de reddedilmesi ve alınmaması gerekiyor. Ancak firma, 2013 yılı ile 2014 yılının ilk 4 ayına isabet eden 10 değişik çalışma gününde kalorifik değeri 1.653 ile 1.788 arasında değişen kömürlerden 54 bin tonunu devlete verdi ve karşılığında hiçbir cezai müeyyide ile karşılaşmadı. Soma A.Ş.’nin, 2013 yılı içerisinde sadece eylül ve ekim aylarında baz kalori değerinin üstünde kömür ürettiği, geride kalan 10 ayın tamamında ise belirtilen 2.213kcal/kg değerin altında kömür üretimi yaptığına da dikkat çekilen raporda, şöyle denildi:

KÖMÜRÜN YARISI ATILDI

“Soma A.Ş.’nin çıkardığı kömürden 1 milyon 549 bin 311 tonu yıkamaya verilmiş, 780 bin 520 tonu kayıp kömür olarak atılmış ve geriye kalan kısımdan sadece 768 bin 791 ton temiz kömür elde edilebilmiştir. Yani ocaklardan çıktığı haliyle satın alınan kömürün yaklaşık yarısı hiçbir işe yaramadığı için atılmıştır. Firma, düşük kalorili kömür üretmiş olması nedeniyle sadece 3.8 milyon TL eksik ödeme aldı. Bir başka deyişle Soma A.Ş.’ye 149.3 milyon TL yerine 145.5 milyon TL hakediş ödendi. Ancak Ege Linyitleri İşletme Müdürlüğü’nün hem operasyon kayıpları, hem de satılabilir kömür miktarlarının azlığı nedeniyle uğradığı kayıplar çok daha fazladır... Bu nedenle daha yüksek kalorili ve Elektrik Üretim A.Ş.’ye satıştaki protokol şartlarına uygun kömür üretiminin sağlanması için gerekli tedbirlerin alınması önerilir.”

‘KAMU, KÖMÜRÜ REDDETMEMİŞ’

Sayıştay raporunda yer alan teknik saptamaların ne anlama geldiğini ise Soma Komisyonu üyesi Manisa Millevekili Özgür Özel Hürriyet’e şöyle anlattı: “Türkiye Kömür İşletmeleri’nin, Soma A.Ş. ile yaptığı anlaşma ‘tüvenan’ üretimi kapsıyor. Devlet, şirketten ürettiği kömürün tamamını alıyor ve önce ayıklama yapıyor, sonra da yıkamaya gönderiyor. Taş oranının yüksek olmaması için de kalori sınırları konuluyor. Ortalama getirilen kömürün kalorisi 2 bin 250’den düşük olduğunda ‘taş oranı fazla olur’ deniyor. Ama burada 2013 yılının 10 ayında bu değerin altında kömür getirildiğini ve kamunun da bunu aldığını görüyoruz. Öyle ki en alt değer olan 1800 kalorinin altına inildiğinde dahi kamu bu ürünü reddetmemiş, almış. Bu şekilde Soma A.Ş. 2.3 milyon ton kömür satmış. Bu kömür, ilk başta büyük kaya parçalarından arındırılmış, rakam 1.5 milyon tona düşmüş, o da yıkandığında sadece 768 bin ton kömür elde edilmiş.”

‘İŞÇİLER KAYA ÇIKARIYORUZ DEMİŞTİ’

Meclis Soma Komisyonu üyesi CHP Manisa Millevekili Özgür Özel, “Soma’ya defalarca gittik. Sayıştay’ın bu raporu oradaki işçilerin açıklamalarıyla uyuşuyor. İşçiler ‘Biz bir yerden kömür çıkarıyorduk, bir yerden taş çıkarıyorduk. Özel olarak kaya delicilerle çalışıyorduk. Bir üretim bandı boş gittiğinde (Kömür yoksa, taş da mı yok) diye azar işitiyorduk’ diyorlardı. Sayıştay raporu işçilerin açıklamalarını resmiyete dökmüş. Buradaki hesaplamalara göre, devlet 49 milyon TL’yi taşlara ödemiş. Bence daha da dramatik olan bölümü şu ki, Sayıştay Soma A.Ş.’yle ilgili bölümü’ ocaklardan alım yaparken; kantarlardan kayaçların geçirilmesinin önlenmesi gerekir’. Bu ne demek biliyor musunuz? Kantara bildiğiniz kayaç yani kayaları da eklemişler, onları da kamuya satmışlar. Göz göre göre kaya, taş satmışlar devlete. Sistematik olarak kamu taşa para ödemiş” dedi.