Türkiye ekonomisi, yılın üçüncü çeyreğinde yüzde 1.8 küçüldü.

Önceki çeyrekte yüzde 3.1 büyüyen ekonominin, Bloomberg´in anketine katılan ekonomistlerin tahminlerinin medyanına göre yüzde 0.3 genişlemesi bekleniyordu.

Ekonomi, böylelikle, finans krizinin hemen ardından 2009´un üçüncü çeyreğinden bu yana ilk kez küçüldü.

TÜİK´ten yapılan açıklamada, yeni hesaplamaya göre 2015 yılında kişi başına gelir 11 bin 14 dolar oldu.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), yılın üçüncü çeyreğine ilişkin Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) verilerini açıkladı. Ulusal hesaplar konusunda AB yönetmeliklerine (ESA 2010) uygun olarak yapılan revizyon çalışmaları tamamlanırken, dönemsel GSYH, ESA 2010´a uygun şekilde üretim, harcama ve gelir yöntemiyle hesaplandı.

Buna göre, gayrisafi yurt içi hasıla tahmini, zincirlenmiş hacim endeksi olarak, bu yılın üçüncü çeyreğinde geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 1.8 azaldı.

Üretim yöntemiyle gayrisafi yurt içi hasıla tahmini ise aynı dönemde cari fiyatlarla 655 milyar 400 milyon lira olarak belirlendi.

Tarım sektörünün toplam katma değeri, bu yılın üçüncü çeyreğinde geçen yılın aynı çeyreğine göre, zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 7.7 azalırken, sanayi sektörünün toplam katma değeri yüzde 1.4, hizmetler sektörünün toplam katma değeri de yüzde 8.4 geriledi. İnşaat sektörünün toplam katma değeri ise yüzde 1.4 artış gösterdi.

Bu yılın ilk ve ikinci çeyrek büyüme rakamları revize edildi. İlk çeyrek için yüzde 4.7, ikinci çeyrek için yüzde 3.1 olan büyüme rakamları, yüzde 4.5 olarak güncellendi.

Türkiye ekonomisinin 27 çeyrek süren büyüme serisi, yılın üçüncü çeyreğindeki yüzde 1.8´lik daralmayla kesintiye uğradı.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), yılın üçüncü çeyreğine ilişkin Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) verilerini açıkladı. 

Buna göre, üçüncü çeyrekte GSYH, cari fiyatlarla yüzde yüzde 1.8 azalarak 655 milyar 400 milyon lira olarak gerçekleşti. Söz konusu rakam, 2015 yılının üçüncü çeyreğinde revize edilmiş haliyle 632 milyar lira seviyesindeydi. Böylece Türkiye ekonomisinin 27 çeyreklik kesintisiz büyüme serisi sona ermiş oldu.

GSYH´yi oluşturan faaliyetler incelendiğinde tarım sektörünün toplam katma değeri 2016 yılının üçüncü çeyreğinde geçen yılın aynı çeyreğine göre, zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 7.7 azaldı. Sanayi sektörünün toplam katma değeri yüzde 1.4, hizmetler sektörünün toplam katma değeri yüzde 8.4 azalırken, inşaat sektörünün toplam katma değeri yüzde 1.4 arttı.


- Büyüyen sektörler

Bu yılın üçüncü çeyreğinde iktisadi faaliyet kollarına göre cari fiyatlarla en yüksek büyüme hızı, yüzde 15.5 ile "finans ve sigorta faaliyetleri"nde kaydedildi. Bunu, yüzde 13.1 "kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri", yüzde 11 ile "gayrimenkul faaliyetleri" izledi. 

Tarım, ormancılık ve balıkçılık ise yüzde 6 küçüldü.

İnşaat sektörünün büyüme hızı yüzde 8.4 olarak belirlendi.

- Hane halklarının nihai tüketim harcamaları azaldı

Hanehalklarının nihai tüketim harcamaları üçüncü çeyrekte geçen yılın aynı çeyreğine göre, zincirleme hacim endeksi olarak yüzde 3.2 azaldı. Devletin nihai tüketim harcamaları, yüzde 23.8 arttı ve gayrisafi sabit sermaye oluşumu yüzde 0.6 geriledi. 

Mal ve hizmet ihracatı, aynı dönemde zincirleme hacim endeksi olarak yüzde 7 azalırken, ithalatı yüzde 4.3 artış gösterdi.

İş gücü ödemelerinin cari gayrisafi katma değer içerisindeki payı geçen yılın aynı döneminde yüzde 31.4 iken, bu oran 2016 yılının üçüncü çeyreğinde yüzde 36.1´e yükseldi. Net işletme artığı/karma gelirin payı ise yüzde 53.3´den yüzde 47.4´e geriledi. 

- Tablolar

- Sektörler 

TÜİK verilerine göre cari fiyatlarla iktisadi faaliyet kollarının büyüme hızları (yüzde) şöyle:

Türkiye´de geçen yıla ilişkin kişi başına Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH), cari fiyatlarla 29 bin 885 lira, dolar cinsinden 11 bin 14 dolar olarak revize edildi.

TÜİK´in revizyon çalışmaları kapsamında "Yıllık Gayri Safi Yurt İçi Hasıla 2015" istatistikleri de açıklandı.

Buna göre, GSYH, yıllık veriler kullanılarak, dönemsel GSYH tahminlerinden bağımsız olarak, üretim, harcama ve gelir yöntemlerine göre hesaplandı. Dönemsel GSYH tahminleri de yeni bağımsız hesap ile revize edildi.

Bu kapsamda üretim yöntemine göre GSYH, zincirlenmiş hacim endeksiyle 2015 yılında bir önceki yıla göre yüzde 6,1 arttı.

Üretim yöntemine göre cari fiyatlarla GSYH, geçen yıl bir önceki yıla göre yüzde 14,3 artarak, 2 trilyon 337 milyar 530 milyon lira oldu.

Geçen yıl gayrisafi yurtiçi hasılada en yüksek payı yüzde 16,7 ile imalat sanayi aldı. Bunu yüzde 11,5 ile toptan ve perakende ticaret, yüzde 8,2 ile inşaat izledi. Yıllık gayrisafi yurtiçi hasılada en düşük pay hanehalklarının işverenler olarak faaliyetleri için gerçekleşti.

- Kişi başı milli gelirde revizyon artışı

Öte yandan, geçen yıl kişi başına GSYH cari fiyatlarla 29 bin 885 lira, dolar cinsinden 11 bin 14 dolar olarak revize edildi. TÜİK daha önce kişi başına GSYH değerini 2015´te cari fiyatlarla 25 bin 118 lira, dolar cinsinden de 9 bin 257 dolar olarak açıklamıştı.

Hanehalkı nihai tüketim harcamaları geçen yıl, bir önceki yıl zincirlemiş hacim endeksine göre yüzde 5,5 arttı. Hanehalkı tüketim harcamalarının GSYH içindeki payı yüzde 60,4 oldu. Hanehalkı harcamalarında en yüksek payı alan harcama grupları sırasıyla, yüzde 21,7 ile gıda ve alkolsüz içecekler, yüzde 16 ile ulaştırma ve yüzde 15,6 ile konut, su, elektrik, gaz ve diğer yakıtlar oldu.

- Devletin GSYH içindeki payı

Geçen yıl devletin nihai tüketim harcamalarının GSYH içindeki payı yüzde 13,9 olurken, sabit sermaye oluşumunun payı yüzde 29,7 olarak belirlendi.

Bir önceki yıl zincirlenmiş hacim endeksine göre, devletin nihai tüketim harcamaları yüzde 4,1, gayrisafi sabit sermaye oluşumu ise yüzde 9,2 artış gösterdi.

Mal ve hizmet ihracatı, geçen yıl, bir önceki yıl zincirlenmiş hacim endeksine göre yüzde 6,6 artarken, ithalatı da yüzde 3,8 arttı.

- İş gücüne yapılan ödemeler

İş gücüne yapılan ödemelerin gayrisafi katma değer içerisindeki payı geçen yıl yüzde 33,2 oldu.

Gelir yöntemiyle gayrisafi yurt içi hasıla hesaplamalarına göre, 2009 yılında iş gücüne yapılan ödemeler toplam gayrisafi katma değerden yüzde 30,2 pay alırken, geçen yıl bu yüzde 33,2 oldu. İşletme artığı/karma gelir, katma değerden 2009´da yüzde 51,5, geçen yıl ise yüzde 50,3 pay aldı.

İş gücüne yapılan ödemelerin gayrisafi katma değer içindeki payı 1998 yılında 28,8 iken, geçen yıl yüzde 33,2 olarak hesaplandı. Bu oran 2001´de yüzde 28,1 olarak belirlenirken, 1998 sonrası en düşük değeri olarak gözlendi. 2001-2008 döneminde iş gücüne yapılan ödemelerin payı yatay bir seyir izlerken, 2008 sonrası dönemde kademeli bir şekilde arttı. 1998 yılında yüzde 54,6 olan işletme artığı/karma gelirin cari fiyatlarla gayrisafi katma değer içerisindeki payı, geçen yıl yüzde 50,3 oldu. 2001-2005 döneminde bu oran yüzde 55,5´e kadar yükselirken, 2009-2011 dönemi hariç sürekli azalış gösterdi.

- İl bazında GSYH

Öte yandan, 2004-2014 yıllarına ilişkin "İl Bazında Gayri Safi Yurt İçi Hasıla" istatistikleri de açıklandı. Cari fiyatlarla üretim yöntemi kullanılarak tarım, sanayi ve hizmetler ayrıntısında derlenen söz konusu hesaplamalarda, Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması kullanıldı.

Buna göre, 2014´te İstanbul, 622 milyar 762 milyon lira ile en yüksek gayrisafi yurt içi hasılaya ulaştı ve toplam GSYH´den yüzde 30,5 pay aldı. İstanbul´u,186 milyar 977 milyon lira ve yüzde 9,1 pay ile Ankara, 127 milyar 430 milyon lira ve yüzde 6,2 pay ile İzmir izledi. İl düzeyinde GSYH hesaplamalarında son üç sırayı 1 milyar 756 milyon lira ile Kilis, 1 milyar 416 milyon lira ile Ardahan ve 1 milyar 238 milyon lira ile Bayburt aldı.

Söz konusu dönem, kişi başına gayrisafi yurt içi hasılada da İstanbul 43 bin 645 lira ilk sırada yer aldı. İstanbul´u, 43 bin 521 lira ile Kocaeli, 36 bin 680 lira Ankara izledi. Van, 9 bin 913 lira, Şanlıurfa 9 bin 773 lira ve Ağrı 8 bin 486 lira ile son sıralarda yer aldı.

Kişi başına GSYH, 2014 yılında 14 il için Türkiye ortalamasının üzerinde gerçekleşti. Buna göre GSYH´den en yüksek payı alan ilk dört il (İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa) toplam GSYH´nin yüzde 49,9´unu oluştururken, payı en düşük olan 15 il ise toplam GSYH´den yüzde 2,1 pay aldı.