Tüm kamu kurum ve kuruluşlarında olduğu gibi belediyelerde denetime tabidir. Bu denetimler belediyelerde kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılıp kullanılmadığını, hukuka uygunluk çerçevesinde değerlendirmek suretiyle yapılır. Denetimler iç denetim ve dış denetim olmak üzere iki şekilde yapılır.
Bu yazımızda denetimlerin nasıl yapıldığını detaylı bir şekilde açıklamaya çalışalım.
- İÇ DENETİM
İç denetim belediye içinde, faaliyetlerin mevzuata uygun, düzenli ve verimli bir şekilde yürütülüp yürütülmediğini kontrol eden sistemdir. 5018 sayılı kanunla belediyelerde iç denetim birim başkanlıkları oluşturulmuştur. Bu birimlerin kurulmadığı belediyelerde ise bu görevi teftiş kurulları yürütmektedir. Bu birimler doğrudan belediye başkanına bağlı olarak görev yapar. İç denetim birimlerinin denetim alanları ise şu şekilde sıralanabilir.
- Mali işlemler
- İhale süreçleri
- Personel uygulamaları
- Stratejik plan ve performans hedeflerine uyum
Yukarda sıralanan konuların denetimi ise;
- Risk analizi yapılarak denetlenecek alanlar belirlenir
- Denetim planı oluşturulur
- Uygulama ve raporlama yapılır
- Bulgular, önerilerle birlikte yönetime sunulur.
- DIŞ DENETİM
Belediyelerde en önemli denetim ise 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu hükümlerine göre Sayıştay Başkanlığı denetçileri tarafından yapılan denetimlerdir.
- Sayıştay denetimi ne zaman yapılır?
- Sayıştay tarafından yıllık olarak planlanan program dâhilinde her yıl yapılır.
Sayıştay denetimine ait konular ise;
- Belediye bütçesi ve mali tablolar
- Gelir ve gider işlemleri
- Varlıkların yönetimi
- Mevzuata uygunluk
Sayıştay denetçileri tarafından denetim sonucunda düzenlenen raporlar TBMM’ye sunulur ve kamuoyu ile paylaşılır.
- Bakanlık Denetimi (İçişleri Bakanlığı)
Belediyelerde bir diğer denetim ise 5393 sayılı Belediye Kanunu hükümlerine göre İçişleri Bakanlığı Mülkiye Müfettişleri ile kontrolörler tarafından yapılan denetimlerdir. Bu denetimlerin belli bir süreci yoktur. Aşağıda açıklanan zamanlarda bu denetimler bakanlığın takdiri ile her zaman yapılabilir.
Denetimler;
- 5393 sayılı Belediye Kanunu’na göre yapılır.
- Mülkiye müfettişleri veya denetçiler aracılığıyla gerçekleştirilir.
- Şikâyet, ihbar ya da rutin denetim kapsamında yapılır.
- Yolsuzluk, görev suiistimali ve kamu zararları incelenir.
Bu denetimler ise;
- Belediye hizmetlerinin yürütülmesi
- Personel işlemleri
- Belediye başkanının yetki kullanımı
- Mevzuata uyum
Konuları ele alınarak denetim yapılır. Sonucunda ise denetim raporu düzenlenir. Suç unsuruna göre işlemler gerçekleştirilir.
- MECLİS DENETİMİ
Belediyelerde diğer bir denetim mekanizması ise yine 5393 sayılı Belediye Kanunu hükümlerine göre Belediye Meclisi Denetim Komisyonu tarafından yapılır.
- Meclis komisyonu;
- Her yıl Ocak ayında kurulur
- Komisyon, belediyenin bir önceki yıl harcamalarını denetler
- En geç Nisan ayı başına kadar rapor hazırlar
Hazırlanan rapor belediye meclisine sunulur. Suç unsurlarına göre işlemler gerçekleştirilir.
- Encümen Denetimi
- İcra organı olarak belediye encümeni, kararların uygulanmasını ve hesapların yürütülmesini denetler.
- YARGISAL DENETİM MEKANİZMASI
a. İdari Yargı (Danıştay, İdare Mahkemeleri)
- Belediye karar ve uygulamalarına karşı açılan davalarla denetim yapılır.
- İptal davası veya tam yargı davası yoluyla işlemlerin hukuka uygunluğu denetlenir.
b. Ceza Yargısı
- Görevi kötüye kullanma, rüşvet, ihaleye fesat karıştırma gibi suçlar ceza mahkemelerinde yargılanır.
Belediye karar organlarında görev alanlar belediye faaliyetlerin mevzuata uygun, düzenli ve verimli bir şekilde yürütülmesinden sorumludurlar.
